Luật thừa kế đất đai không di chúc là quy định pháp lý áp dụng khi người để lại tài sản qua đời mà không để lại di chúc. Trong trường hợp này, quyền sử dụng đất sẽ được chia theo hàng thừa kế theo pháp luật, đòi hỏi người thừa kế cần nắm rõ quy trình, thủ tục và các điều kiện để đảm bảo quyền lợi hợp pháp. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn chi tiết cách chia thừa kế đất đai không có di chúc theo quy định mới nhất năm 2025.
Khi mất người thân mà không có di chúc
Gia đình anh Minh ở Bình Dương vừa đối diện tình huống cha qua đời đột ngột, để lại một thửa đất 480 m2 đứng tên ông. Không có tờ di chúc nào, ba anh em lúng túng: “chia đất làm sao, thủ tục sang tên thế nào, ai được quyền đứng tên?”. Nếu bạn cũng rơi vào hoàn cảnh tương tự, luật thừa kế đất đai không di chúc sẽ là kim chỉ nam giúp giải quyết dứt điểm mà vẫn giữ hòa khí.
Căn cứ pháp luật áp dụng
- Điều 649 – 667 Bộ luật Dân sự 2015: Quy định thừa kế theo pháp luật, hàng thừa kế, quyền – nghĩa vụ của người thừa kế.
- Điều 168 – 183 Luật Đất đai 2024: Điều kiện chuyển quyền sử dụng đất, thời gian giải quyết hồ sơ không quá 15 ngày.
- Nghị định 43/2014/NĐ-CP (sửa đổi 2025) & Thông tư 24/2014/TT-BTNMT: Hướng dẫn hồ sơ địa chính, mẫu tờ khai di sản.
- Luật Công chứng 2014 (Khoản 1 Điều 122): Công chứng văn bản thỏa thuận chia di sản bắt buộc khi có bất động sản.
Thừa kế theo pháp luật áp dụng khi: (i) người chết không để lại di chúc; (ii) di chúc không hợp lệ; (iii) di chúc chỉ định một phần di sản; (iv) người được chỉ định chết trước hoặc cùng thời điểm. Trong mọi trường hợp, việc xử lý phải bám sát luật thừa kế đất đai không di chúc để tránh vô hiệu.
Khi không có di chúc ai sẽ là người được thừa hưởng
Xác định hàng thừa kế
- Hàng thứ nhất: vợ/chồng, cha mẹ ruột/nuôi, con ruột/nuôi.
- Hàng thứ hai: ông bà 2 bên nội ngoại/anh chị em ruột/cháu ruột.
- Hàng thứ ba: cụ, bác, chú, cô, dì, chắt ruột.
Lưu ý: Những người cùng hàng được hưởng bằng nhau; chỉ khi hàng trên không còn ai đủ điều kiện hoặc từ chối, hàng kế tiếp mới được nhận.
Lưu ý đặc biệt
- Từ chối di sản: Văn bản từ chối phải công chứng trong 6 tháng kể từ ngày mở thừa kế.
- Bị truất quyền: Người cố ý hại đời người để chiếm di sản (Điều 621 BLDS) không được nhận phần.
- Thừa kế thế vị: Cháu ruột hưởng phần cha/mẹ (người con) đã mất trước.
Nhờ áp dụng đúng luật thừa kế đất đai không di chúc, gia đình sẽ xác định chuẩn đối tượng hưởng, hạn chế khiếu kiện về sau.
Thủ tục chia đất – sang tên sổ đỏ
Chuẩn bị hồ sơ đầy đủ
-
Cần có giấy chứng tử của người để lại mảnh đất thừa kế.
-
Chuẩn bị CMND/CCCD và sổ hộ khẩu của mọi đồng thừa kế.
-
Sử dụng sổ đỏ gốc hoặc giấy tờ nguồn gốc đất.
-
Bổ sung giấy khai sinh, giấy đăng ký kết hôn (chứng minh quan hệ).
-
Nộp tờ khai di sản mẫu 09-ĐK/ĐĐ.
Công chứng
-
Đến đăng ký tại Phòng/Văn phòng công chứng nơi có bất động sản.
-
Các đồng thừa kế phải có mặt (hoặc có giấy ủy quyền hợp lệ).
-
Mức lệ phí dao động từ 0,1 – 0,3 % theo giá trị phần thừa kế.
Nộp giấy tờ sang tên
-
Thực hiện nộp hồ sơ tại Văn phòng đăng ký đất đai (VRĐKĐĐ) cấp huyện.
-
Đính kèm tờ khai thuế TNCN 10%, lệ phí trước bạ 0,5% (trường hợp thừa kế giữa vợ/chồng, cha mẹ – con sẽ được miễn).
-
Thời gian xử lý hồ sơ không quá 15 ngày làm việc.
Lưu ý: Trong giai đoạn chờ xử lý. Các bên nên giữ nguyên hiện trạng thửa đất để tránh phát sinh tranh chấp ngoài ý muốn.
Giải đáp tình huống thường gặp
- Có chia được đất nếu chưa có sổ đỏ không?
Có. Đồng thừa kế lập hồ sơ cấp sổ đỏ lần đầu đồng thời kê khai di sản. Phải chứng minh nguồn gốc sử dụng đất liên tục, ổn định.
- Chỉ một người không đồng ý ký, có chia được không?
Không. VRĐKĐĐ chỉ tiếp nhận hồ sơ khi đầy đủ chữ ký đồng thừa kế. Nếu bất đồng, phải hòa giải tại UBND xã, kế đến khởi kiện TAND cấp huyện.
- Thừa kế nhà đất ở tỉnh khác?
Công chứng và sang tên tại nơi có thửa đất. Có thể ủy quyền cho đại diện địa phương nếu người thừa kế ở xa.
Dịch vụ của Luật Nguyễn Lê
- Tư vấn trực tuyến 24/7: Giải thích quy trình, rà soát hồ sơ.
- Soạn trọn bộ hồ sơ: Công chứng, thuế, VRĐKĐĐ – bàn giao sổ đỏ mới.
- Đại diện tranh chấp: Luật sư tham gia hòa giải, tố tụng, bảo vệ quyền lợi.
- Bảo mật thông tin tuyệt đối, mọi chi phí đều minh bạch
“Chúng tôi đồng hành để gìn giữ hòa khí & bảo vệ tài sản gia đình bạn.”
Kết luận
Khi người thân qua đời không để lại di chúc. Việc chia đất phải tuân thủ chặt chẽ luật thừa kế đất đai không di chúc. Xác định đúng hàng thừa kế, chuẩn bị hồ sơ, công chứng và sang tên đúng trình tự sẽ giúp hoàn tất thủ tục nhanh trong 15 ngày, tránh tranh chấp kéo dài. Nếu còn vướng mắc, hãy nhờ luật sư chuyên thừa kế hỗ trợ để đảm bảo thuận tình – đúng pháp luật.