Trong đời sống xã hội hiện nay, hành vi gian dối để chiếm đoạt tài sản của người khác ngày càng diễn biến phức tạp. Tội này không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn xâm phạm nghiêm trọng đến trật tự xã hội và niềm tin giữa con người với nhau. Do đó, việc hiểu rõ cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Bộ luật Hình sự là điều cần thiết để mỗi cá nhân, tổ chức biết cách phòng tránh, cũng như bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình khi xảy ra tranh chấp.
Cơ sở pháp luật về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản
Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017)
Điều 174 BLHS quy định cụ thể về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, trong đó xác định hành vi dùng thủ đoạn gian dối nhằm chiếm đoạt tài sản của người khác sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi đủ yếu tố cấu thành.
Các văn bản liên quan
- Nghị quyết 01/2021/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng Điều 174 BLHS.
- Các nghị định về xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến hành vi gian dối nhưng chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
Như vậy, hành lang pháp lý đã khá đầy đủ, tạo cơ sở rõ ràng để cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng khi xử lý.
Các yếu tố cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản
Chủ thể
Người thực hiện hành vi phải là người từ đủ 16 tuổi trở lên, có năng lực trách nhiệm hình sự. Nếu người phạm tội bị bệnh tâm thần hoặc mất khả năng nhận thức tại thời điểm thực hiện hành vi thì không cấu thành tội này.
Khách thể
Khách thể bị xâm phạm chính là quyền sở hữu tài sản của cá nhân. Đây là quyền cơ bản, bất khả xâm phạm. Vì vậy hành vi chiếm đoạt bằng gian dối luôn bị xử lý nghiêm khắc.
Mặt khách quan
Hành vi gian dối
Người phạm tội có thể sử dụng lời nói, hành động, giấy tờ giả mạo, thông tin sai sự thật… Để làm cho người khác tin tưởng và tự nguyện giao tài sản.
Hành vi chiếm đoạt
Sau khi đạt được sự tin tưởng, người phạm tội sẽ chiếm đoạt tài sản đã được giao. Điểm đặc biệt là tài sản ở đây không bị lấy cắp trực tiếp mà thông qua sự tự nguyện của người bị hại do bị lừa dối.
Giá trị tài sản
- Nếu tài sản chiếm đoạt từ 2.000.000 đồng trở lên, hành vi đã đủ yếu tố cấu thành.
- Nếu tài sản dưới 2.000.000 đồng nhưng người phạm tội đã từng bị xử phạt hành chính. Đã bị kết án chưa xóa án tích hoặc gây hậu quả nghiêm trọng thì vẫn bị truy cứu.
Mặt chủ quan
Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản luôn được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi gian dối của mình, thấy trước hậu quả nhưng vẫn mong muốn thực hiện để chiếm đoạt tài sản.
Dấu hiệu đặc biệt và ngoại lệ
Không phải mọi hành vi gian dối đều bị coi là phạm tội. Nếu hành vi chỉ dừng lại ở mức vi phạm hành chính. Người vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính thay vì truy cứu hình sự.
Ngoài ra, việc phân biệt với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản cũng rất quan trọng. Nếu tài sản được giao hợp pháp nhưng sau đó bị chiếm đoạt thì thường là lạm dụng tín nhiệm. Ngược lại, nếu ngay từ đầu đã có gian dối để được giao tài sản thì thuộc lừa đảo.
Khung hình phạt áp dụng
Khung 1: Cơ bản
Phạt tiền từ 10 – 100 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm khi chiếm đoạt từ 2 – dưới 50 triệu đồng.
Khung 2: Nặng hơn
Phạt tù từ 2 – 7 năm khi chiếm đoạt từ 50 – dưới 200 triệu đồng hoặc phạm tội có tổ chức, chuyên nghiệp.
Khung 3: Nghiêm trọng
Phạt tù từ 7 – 15 năm khi chiếm đoạt từ 200 – dưới 500 triệu đồng.
Khung 4: Đặc biệt nghiêm trọng
Phạt tù từ 12 – 20 năm hoặc tù chung thân khi chiếm đoạt từ 500 triệu đồng trở lên.
Hình phạt bổ sung
Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10 – 100 triệu đồng. Cấm hành nghề, cấm đảm nhiệm chức vụ từ 1 – 5 năm.
Ví dụ thực tiễn
- Một số vụ án điển hình cho thấy người phạm tội thường sử dụng thủ đoạn ký hợp đồng giả tạo. Hứa hẹn đầu tư, hoặc đưa ra thông tin sai sự thật để vay tiền rồi chiếm đoạt.
- Thực tiễn xét xử cũng phân biệt rõ hành vi gian dối trước khi chiếm đoạt với việc lợi dụng tín nhiệm sau khi đã được giao tài sản.
Lời khuyên pháp lý cho người dân
Đối với người vay/mua bán
- Cần xác minh kỹ thông tin, không nên giao tiền hoặc tài sản chỉ dựa vào lời hứa.
- Lưu giữ toàn bộ chứng cứ: hợp đồng, giấy tờ, tin nhắn, ghi âm để làm cơ sở pháp lý.
Đối với người cho vay/nhà đầu tư
- Chỉ ký kết giao dịch khi có giấy tờ đầy đủ, được công chứng/chứng thực.
- Nếu có nghi ngờ gian dối, nên tham khảo ý kiến luật sư trước khi giao dịch.
Luật Nguyễn Lê – Hỗ trợ toàn diện các vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản
Với kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực hình sự, Văn phòng Luật Nguyễn Lê đã tư vấn, bào chữa và bảo vệ thành công.
Chúng tôi cung cấp dịch vụ trọn gói, bao gồm:
- Tư vấn ngay từ giai đoạn khởi tố, điều tra.
- Đại diện khách hàng trong quá trình tố tụng.
- Hỗ trợ thu thập chứng cứ, lập luận pháp lý bảo vệ tối đa quyền lợi.
- Cam kết minh bạch chi phí, không phát sinh thêm phụ phí ngoài hợp đồng.
Khi có vướng mắc hoặc bị liên quan đến tội danh này, hãy liên hệ Luật Nguyễn Lê để được tư vấn kịp thời và toàn diện.
Kết luận
Việc hiểu rõ cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản sẽ giúp cá nhân và doanh nghiệp nâng cao cảnh giác. Tránh rơi vào “cái bẫy” của những thủ đoạn gian dối. Đồng thời, đây cũng là cơ sở quan trọng để người bị hại nhanh chóng bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình trước cơ quan pháp luật.
Trong mọi trường hợp, việc nhờ đến sự hỗ trợ của luật sư giàu kinh nghiệm sẽ giúp quá trình xử lý vụ việc diễn ra đúng pháp luật, giảm thiểu rủi ro và bảo vệ tối đa lợi ích chính đáng.
